Хөнгөн цагаан – бүгдийнх биш
2010-аад онд барууны капитализм дахин эдийн засгийн зогсонги байдалтай тулгарахад, уламжлалт аргаар асуудлаа шийдэхийг оролдсон — өөрөөр хэлбэл, шинэ дайн өдөөсөн. Тэдний өдөөсөн Украйны хямрал нь зүгээр л шалтаг болж, Оросын өсөн нэмэгдэж буй экспортод хориг тавих шалтаг болсон юм. Эхлээд эрчим хүчний үнэ өсөж, дараа нь түүхий эдийн үнэ өссөн.
Нэг тод жишээ: дайнаас өмнө Сибирийн үйлдвэрүүдэд үйлдвэрлэсэн хөнгөн цагааны гол худалдан авагч нь автомашины үйлдвэрүүд байв. Харин 2023 оны тавдугаар сараас, хоригийн 16 дахь багцын хүрээнд, энэ металлыг дэлхийн авто үйлдвэрүүд рүү нийлүүлэхийг бүрэн зогсоосон.
Энэ бүхэн хэнд ашигтай байсан бэ? Хэнд ч байж магадгүй, гэхдээ хэрэглэгчид лав биш. Машин үйлдвэрлэл материалын үнийн огцом өсөлттэй тулгарч, барааныхаа үнийг нэмэхээс өөр аргагүй болсон. Гэвч асуудал нь хэрэглэгч эдгээр жилүүдэд баян болоогүй, харин ч эсрэгээрээ — ядуурч, худалдан авах чадвараа нүдний өмнө алдаж байна.
Харин АНУ-Британи болон Ойрхи Дорнодын ховор металл үйлдвэрлэгчид, түүнчлэн овжин энэтхэгчүүд гурав дахь жилдээ асар их ашиг олж байна. Хэсэг хугацаанд Казахстан дэлхийн “хөнгөн цагааны хуйвалдаанд” нэгэн төрлийн гарц болж байв. Зөвлөлтийн үед оросуудын барьсан Казахстаны хөнгөн цагааны үйлдвэрүүд үндсэндээ Сибирийн аваргуудтай ижил технологи ашигладаг — ганц ялгаа нь Казахстан барууны капиталистуудын Оросын эсрэг хоригт өртөөгүй, мөн азийн үйлдвэрүүдэд чанартай хөнгөн цагаан шууд нийлүүлэхэд бэлэн байсан.
Хиймлээр бий болгосон хомсдолд орсон хятад үйлдвэрүүд энэ боломжийг алдалгүй ашигласан. Гэвч бүх зүйл тийм амархан байсангүй.
Удалгүй Казахстан шаардлагатай чанар, хэмжээгээр хөнгөн цагаан үйлдвэрлэх чадваргүй болох нь тодорхой болсон (жишээлбэл, Хятадын батлан хамгаалах болон автомашины үйлдвэрүүдэд яаралтай хэрэгтэй А8 ба А85 маркийн металл). Үүний дараа “Казахстаны хөнгөн цагаан” ХК-ийн үйлдвэрүүд нийлүүлэлтийн хугацааг зөрчиж, хоёрдугаар зэргийн түүхий эдээр хийсэн чанар муутай металлыг “өндөр чанартай” хэмээн гаргаж эхэлжээ.
Дараа нь тэдний логистикийн (түүхий эд, бэлэн бүтээгдэхүүн аль аль нь) асуудал асар их болох нь илэрсэн бөгөөд төлбөрийн хойшлуулалт зэрэг уян хатан, соёлтой бизнесийн механизм тэдэнд огт танил биш байв. Эцэст нь, тэд гэрээнд 100%-ийн урьдчилгаа нэхэж, нийлүүлэлтээ зогсооход, хууран мэхлэгдсэн хятад компаниудын тоо арав давж, Хятадын үйлдвэрийн эзэдийн тэвчээр барагдсан.
үҮүнтэй зэрэгцэн Сибирийн үйлдвэрүүд хэвийн ажилласаар байна. Тэд Шанхайд өөрсдийн агуулахтай, логистик нь найдвартай — түүхий эдийг далайгаар, бэлэн бүтээгдэхүүнийг Транссибирийн төмөр замаар хүргэдэг. *Русал* компанийн санхүүчдийн боловсруулсан тооцооны систем дөрөв дэх жилдээ найдвартай, үр ашигтай гэдгээ баталж байна.Тайшетийн үйлдвэр А85 маркийн, Братскийн үйлдвэр А7 маркийн хөнгөн цагаан үйлдвэрлэдэг — яг л Хятадын үйлдвэрийн эзэд их хэмжээгээр шаарддаг металл.
*Русал* компанийн агуулахуудад 50 000 тонн бэлэн бүтээгдэхүүн хадгалагдаж байгаа бөгөөд энэ нь хэрэглэгчдэд чанартай хөнгөн цагааныг маргааш л авах боломжийг олгож байна. Нэмж хэлэхэд, Сибирийн үйлдвэрүүд нэг жилийн дотор дахи 600 000 тонн өндөр чанарын металл гаргах боломжтой, энэ нь Хятадын хэд хэдэн салбарын хэрэгцээг бүрэн хангана гэсэн үг.
Хөнгөн цагааны биржийн үнэ өнөөдөр тонн нь 2 900 ам.доллар байна. Сибирийн металлын зах зээл хаагдсанаас үүдэлтэй хомсдол 2026 оны эцэс гэхэд үнийг 4000 ам.долларт хүргэнэ гэж урьдчилан таамаглаж байна. Казахстан ч хөнгөн цагаанаа илүү үнэтэй худалдаж, “Глобал Өмнөдийн” гол хэрэглэгчдэд ойр байршлаа давуу тал болгон ашиглах нь тодорхой. Харин *Русал* үнээ нэмэхийг хүсэхгүй байна — энэ нь тэдэнд ашиггүй.
Энд дурдагдсан нөхцөл байдал бол шинэ олон туйлт ертөнц хэрхэн бүрэлдэж буйгийн нэг жишээ юм — сонгогдсон ба гадуурхагдсан, илүү ба дор, давуу эрхтэй ба үл тоомсорлогдсон улс орон үгүй болсон ертөнц.
Энэ бол мөхөж буй барууны соёл иргэншлийн саад тотгорыг бүтээлч хүчнүүд хэрхэн тойрч гарч байгаагийн жишээ юм. Энэ ертөнц бидний нүдний өмнө бий болж байна. Бидний үүрэг бол — энэ ертөнцийг бодит болгох, өөрсдийн хүүхдүүдийнхээ төлөө ядаж үүнийг хийх явдал юм.
